Osmanlı Devleti’nde Devlet Yönetimi Ders Notu
Osmanlı Devletinde ilk dönemlerde kimin padişah olacağı konusunda kesin bir kural yoktu. Osmanlı ailesinin bütün erkekleri taht üzerinde hak sahibi idiler. Onun için padişah ölünce oğullarının hangisinin tahta geçeceği konusunda kardeşler arasında taht mücadelesi yaşanırdı. Bu durum devletin güç kaybetmesine neden olmuştu. Daha sonraki dönemlerde veraset anlayışında değişiklikler yapılarak tahtta kimin hak sahibi olabileceği düzenlenmeye çalışılmıştır.
Osmanlı Devleti Veraset Sistemindeki bazı değişiklikler şunlardır:
1. Osman ve Orhan Beyler zamanında ülke hükümdar ailesinin ortak malı idi.
2. I.Murat’tan itibaren ülke sadece padişah ve oğullarının sayıldı.
3. Fatih Sultan Mehmet bu sakıncayı ortadan kaldırmak için tahta geçme yöntemini belirleyen bir kanunname düzenledi. (Kanunname-i Al-i Osman)Fatih Sultan Mehmet en güçü olanın tahta geçme anlayışını getirdi.
Padişah ülke yönetiminde tek söz sahibiydi. Padişaha devlet yönetiminde Divan Teşkilatı danışmanlık yapardı.
Divan Teşkilatı (Divan-ı Hümayun)
Padişah sarayında toplanır ve memleketin önemli işlerini görüşülürdü. Ayrıca müracaat dilekçelerini de kabul ederek bir çeşit yüksek mahkeme vazifesi de gören kurumdu. Orhan Gazi döneminde kurulmuştu. Daha sonraki dönemlerde sınırların genişlemesiyle birlikte üye sayısı artmıştı.
Divan Teşkilatının Üyeleri:
1. Padişah,
2. Sadrazam (Vezir-i Azam):
- Padişahın vekili olarak görev yapardı
- Padişahın mührünü taşırdı.
- Fatih’ten itibaren Divan başkanlığı Sadrazamlara bırakılmıştır (1475).
- Padişah sefere katılmıyorsa ordunun başına geçer, bu görevi sırasında SERDARI EKREM sıfatıyla yerine getirirdi.
3. Kazasker:
- Devletin Hukuk işlerinden sorumluydular.
- Şer’i hükümler veren en yüksek görevlilerdi.
- Divan’daki büyük davalara bakar,
- Kadı müderrislerin atamasını yapardı.
4. Nişancı:
- Devletlerarası yazışmaları sağlardı
- Padişahın yazılı emir ve fermanlarına tuğra çekerdi.
- Fethedilen toprakları Tahrir defterlerine kaydederdi.
- Divanda yapılan görüşmelerin kayıtlarını tutarak Mühimme Defterine yazardı
5. Şeyhülislam;
- Osmanlı’da divanda alınan kararların ve çıkartılan kanunların dine uygun olup olmadığı konusunda “Fetva (karar)” veren kişidir.
6. Reisü’l- Küttab:
- Divan’da görüşülecek konuların sırasını belirler, dış işlerine bakar, Divan’da alınan kararları yazıya geçirirdi.
7. Kaptan-ı Derya:
- Osmanlı’da Donanma Komutanıydı. İstanbul’da bulunduğu zamanlarda Divan toplantılarına katılırdı.
8. Yeniçeri Ağası:
- Yeniçerilerin ocak komutanıdır.
- Ocakla ilgili konular görüşüldüğünde divana katılırdı.
9. Defterdar:
Osmanlı İmparatorluğu döneminde maliye işlerinin en yüksek yetkilisi ya da illerde devletin mali işleriyle uğraşan görevli.
Osmanlı Devleti’nde Devlet Yönetimi Ders Notu
