I.Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı Meclis etrafında binlerce kişi büyük bir kalabalık halinde Meclis’ in açılışını beklemişlerdir. Gerekli törenlerden sonra Meclis 115 temsilci ile ilk toplantısını yapmıştır. Meclisin ilk açılış konuşmasını ise Meclis Başkalığına seçilen en yaşlı üye Sinop Mebusu Şerif Bey gerçekleştirmiştir.
I. TBMM’nin Açılışı
* I. TBMM’nin Açılışı (23 Nisan 1920) Mart ayının son günlerinde ülke genelinde yapılan seçimler sonucunda seçilen milletvekilleri Ankara’da toplanarak meclis çalışmalarına başlamıştır.
DİKKAT: İstanbul’dan Ankara’ya kaçabilen vekillerin meclis çalışmalarına katılma haklarının saklı olduğu Mustafa Kemal tarafından belirtilmiştir.
Yorum: Mustafa Kemal’in bu çağrısı onun millet iradesine saygı duyduğunu ve millî iradeyi pekiştirmek istediğini gösterir.
* Mustafa Kemal Ankara milletvekili olarak seçilmiştir.
* BMM 23 Nisan 1920’de meclisin en yaşlı üyesi olan Sinop vekili Şerif Bey’in geçici başkanlığında toplanmıştır.
* 24 Nisan günü yapılan seçimlerde Mustafa Kemal Meclis Başkanı olarak seçilmiştir.
TBMM’nin açılışına zemin hazırlayan gelişmeler;
* İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından 16 Mart 1920’de resmen işgal edilmesi,
* İstanbul Hükümetinin sorumluluklarını yerine getirememesi,
* Osmanlı Mebusan Meclisi’nin İtilaf Devletleri tarafından dağıtılarak milletvekillerinin sürgüne gönderilmesi.
24 Nisan Önergesi (Kararları):
Mustafa Kemal tarafından hazırlanıp meclisin onayına sunulmuştur.
Maddeleri:
1. TBMM’nin üstünde hiçbir güç ve makam yoktur.
Yorum: Saltanat ve Hilafet yok sayılarak sadece halkın egemenliği ilkesi benimsenmiştir.
2. Yasama ve Yürütme yetkileri TBMM’ye aittir.
Bilgi: Yasama (kanun yapma), Yürütme (kanunları uygulama) ve Yargı yetkilerinin bir kişi veya kurumda toplanmasına güçler birliği ilkesi denir. Demokrasiye aykırı bir uygulamadır.
Yorum: Demokrasiye aykırı bir durum olmasına rağmen güçler birliğinin uygulanmasının nedeni dönemin olağanüstü koşulları nedeniyle hızlı karar alıp, bu kararı uygulamak içindir.
3. Hükümet kurmak zorunludur.
4. Geçici kaydıyla bir hükümet başkanı veya padişah vekili atamak doğru değildir.
Yorum: Meclisin ve kurulacak olan hükümetin kalıcı olacağı vurgulanmıştır.
5. Hükümet işleri meclis içinden seçilecek bir heyet tarafından yürütülecektir.
Yorum: Meclis Hükümeti sisteminin benimsenmiş olduğunu gösterir.
6. Padişah ve Halife’nin geleceğine işgalcilerin baskısı bittikten sonra meclis tarafından karar verilecektir.
Yorum: Demokrasiyle çelişen bir madde olmasına rağmen önceliğin vatanın kurtuluşuna verilmesinden dolayı halkın tepkisini çekmemek adına bu maddeye yer verilmiştir.
7. Meclisin Başkanı, hükümetin de başkanıdır.
Yorum: Meclis Hükümeti sisteminin benimsenmiş olduğunu gösterir.
TBMM’nin Özellikleri
1. Milli egemenlik ilkesi ilk kez tam anlamıyla gerçekleşmiştir.
2. Milletvekilleri seçimle halk tarafından belirlendiği için demokratiktir.
3. Milli Mücadeleyi yönettiği ve başarıyla sonuçlandırdığı için savaşçı bir meclistir.
4. Siyasi partilere yer verilmemiştir (yoktur), bunun yerine çeşitli gruplar vardır.
Yorum: Öncelik vatanın kurtuluşu olduğu için siyasi partilerin birbirleriyle mücadele etmesi istenmemiş tüm enerji vatanın kurtuluşuna ayrılmıştır.
5. Mecliste toplumun ger kesiminden temsilci vardı.
6. Bir anayasa hazırlayıp (1921 Anayasası), yeni bir devlet kurduğu için kurucu
TBMM’ne Karşı Çıkan Ayaklanmalar (İsyanlar)
NEDENLERİ:
1. Saltanat ve hilafet makamının Anadolu’da otoritesini tekrar sağlayıp sürdürmek istemesi,
2. Kuva-yı Milliyeci olup da düzenli orduya katılmak istemeyenlerin isyan çıkarması,
3. Bazı grupların Anadolu’yu parçalayıp yeni devlet kurmak istemeleri,
4. Milli bilinci yok etmek ve milli mücadeleyi etkisiz kılmak,
5. Bazı mandacıların büyük bir devletim himayesinde yaşama isteği,
İstanbul Hükümeti’nin Çıkardığı İsyanlar:
- Ahmet Anzavur İsyanı (Balıkesir ve çevresi)
- Kuva-yı İnzibatiye (Halifelik Ordusu)
İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerinin Desteklediği İsyanlar:
- Bolu,
- Düzce,
- Hendek,
- Adapazarı,
- Yozgat (Çapanoğlu)
- Bozkır,
- Delibaş Mehmet,
- Koçgiri,
- Çopur Musa,
- Milli Aşiret,
Kuva-yı Milliyecilerin Çıkardıkları Ayaklanmalar:
- Yörük Ali
- Çerkez Ethem
- Demirci Mehmet
Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar:
- Ermenilerin isyanları
- Rumların isyanları
NOT:
- İstanbul Hükümeti tarafından desteklenen isyanlar ulusal (millî) egemenliği hedef almıştır.
- İtilaf Devletleri tarafından desteklenen isyanlar ulusal bağımsızlığı hedef almıştır.
Ayaklanmalara Karşı TBMM tarafından Alınan Önlemler
- Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır. (29 Nisan 1920)
- İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.
Bilgi: İstiklal Mahkemelerinin üyeleri TBMM içinden seçilen milletvekilleriydi. Bu vekiller ayaklanmalarda rolü olan kişileri yargılamış ve cezalandırmıştır.
Yorum:
TBMM içinden seçilen vekillerin İstiklal Mahkemeleri aracılığıyla yargılama yapması Meclisin YARGI yetkisini kullandığını gösterir. Güçler birliği ilkesine uygun bir durumdur.
- İstanbul Hükümeti’nin Milli Mücadeleyi ve TBMM’yi hedef alan fetvasına karşılık Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi karşı fetva yayınlamıştır,
- Halkı bilinçlendirmek için İrşad (Öğüt) Örgütleri kurulmuştur,
- İstanbul’dan gelen hiçbir evrak kabul edilmemiş, kabul edenler vatan haini sayılmıştır.
Ayaklanmaların Sonuçları:
- TBMM ayaklanmaları bastırmak için mücadele ettiğinden dolayı kurtuluş savaşı uzamıştır.
- TBMM’nin ayaklanmaları bastırması Meclisin halk üzerindeki etkisini güçlendirmiştir.
- Düzenli ordunun kurulmasını hızlandırmıştır.
- Ayaklanmaların bastırılması milli birliğin yok edilemeyeceğini gösterir.
- İstanbul Hükümeti’nin otoritesi zayıflamıştır.
I.Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılışı
