1. Anasayfa
  2. 8.5. Ünite
Trendlerdeki Yazı

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Ders Notu

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Ders Notu
https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/tbmmde-23-nisan-ozel-oturumu/1460580
0

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri Ders Notu

Parti Nedir?

Benzer siyasi düşüncelere sahip insanların ülke yönetiminde söz sahibi olmak için bir araya gelerek oluşturdukları siyasi örgütlenmeye siyasi parti denir.

    • İktidar Partisi, seçimlerde oyların çoğunluğunu alarak devleti yönetme yetkisini elinde bulunduran partidir.
    • Muhalefet Partisi, seçimlerde oyların çoğunluğunu alamayan ve hükumet kurmaya katılamayan partidir.
Çok Partili hayat nedir?

Devleti yöneten yani iktidarda bulunan partiye alternatif olabilecek ikiden daha fazla partinin bulunduğu sisteme Çok Partili Hayat denir.

    • Neden gereklidir ?
      • Çünkü farklı Partiler olursa,

        – Hükümetin yaptıkları sürekli denetlenir.

        – İnsanlar kendi görüşlerine en uygun olan partiyi yönetime taşıyabilirler.

        – Farklı görüşler ülke yönetiminde temsil edilebilir.

        – Demokratik bir ortam oluşur.

Çok Partili Hayata Geçiş İçin Hangi Çalışmalar Yapıldı?

– Halk Fırkası Kuruldu (9 Eylül 1923)

– Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kuruldu (17 Kasım 1924)

– Serbest Cumhuriyet Fırkası Kuruldu (12 Ağustos 1930)

BİLGİ NOTU:
  • Demokratik yönetim yapısını benimseyen ülkeler için siyasi partiler olmazsa olmaz bir durumdur.
  • I. TBMM’de önceliğin vatanın kurtuluşuna verilmiş olmasından dolayı Mecliste partiler yer almamıştı. Partilerin yerine gruplar oluşturulmuştu.
      • Söz konusu gruplar arasında en etkili olanı Mustafa Kemal’in kurmuş olduğu Müdafaa-i Hukuk Grubu idi.
Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923)
  • Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun devamı olarak “Halk Fırkası” ismiyle kurulmuştur.
  • Parti Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle birlikte “Cumhuriyet Halk Fırkası” ismini almıştır.
  • Parti’nin kurulmasında;
      • Yeniliklerin halk tarafından kabul görmesini sağlamak,
      • Halkın çeşitli konulardaki istek, şikayet ve görüşlerinin Meclis’e daha kolay yansımasını sağlamak,
      • Demokrasiyi tüm yönleriyle devlet yönetimine egemen kılmak,
      • Yeniliklerin (İnkılapların) gerçekleşmesi sürecinde daha sistemli hareket etmek,

                          düşünceleri etkili olmuştur.

  • Atatürk tarafından ortaya konulan altı temel ilke parti tarafından benimsenmiş ve uygulanmıştır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)
  • Mustafa Kemal’in Kurtuluş Savaşında birlikte mücadele ettiği çalışma arkadaşları tarafından kurulmuştur.
      • Kazım Karabekir,
      • Refet Bey (Bele)
      • Rauf Bey (Orbay)
      • Ali Fuat Paşa (Cebesoy)
      • Adnan Bey (Adıvar)
      • Cafer Tayyar Bey
  • Cumhuriyet Döneminin ilk muhalefet partisi olma özelliği taşımaktadır.
  • Partinin kurulmasında kurucuların Mustafa Kemal ile bazı konularda yaşadıkları görüş ayrılıkları etkili olmuştur,
  • Parti programı şu şekildeydi;
      • Cumhuriyet ilkelerine bağlı kalınacaktır,
      • Halk egemenliğine saygılı olunacaktır,
      • Ekonomi politikası liberal olmalıdır.
      • Dini düşünce ve inançlara saygılı olunacaktır,
      • Bireysel özgürlükler korunacaktır,
      • Âdem-i Merkeziyetçilik uygulanacaktır.

Bilgi Notu: Partinin kurulmasını takip eden dönemde özellikle rejim ve laiklik karşıtları partiye sızmaya başlamışlardı. Partinin özellikle din konusundaki söylemleri Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bazı vatandaşlar üzerinde etkili oldu ve bölgede ayaklanmanın çıkmasına neden oldu.

    • Dikkat Edelim: Cumhuriyete karşı çıkan ilk ayaklanmadır.

*** Bazı parti üyelerinin Doğu’da çıkan isyanda rolü olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmıştır.

    • Yorum: Böylelikle Çok Partili Hayata Geçişin ilk adımı başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

Bilgi Noktası:

Serbest piyasa ekonomisi (liberalizm) ekonomi alanında sermayenin kişilerce kullanılması ve ekonomik girişimlerin (teşebbüslerin) özel sektör tarafından yapılmasını savunur.

Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)
  • Fethi Okyar tarafından kurulmuştur,
  • Partinin kurulmasında;
      • Kurulmasında 1929 Dünya Ekonomik Bunalımından etkilenen Türkiye’nin krizden çıkabilmesi için hükümetin uyguladığı ekonomi politikalarına alternatif görüşlerin ortaya çıkmasını sağlama düşüncesi,
      • Ülkede demokrasiyi hakim kılma isteği,
      • Hükümet işlerinin daha iyi denetlenmesini sağlama,

düşüncesi etkili olmuştur.

  • Parti programında;
      • Ekonomide liberalizm savunulmuştur,
      • Kadınlara siyasi hakların verilmesi gerektiği savunulmuştur,
      • Tek dereceli seçim sistemi üzerinde durulmuştur,
      • Laikliğe ve Cumhuriyete bağlı kalınacağı vurgulanmıştır.
  • Parti ülke genelinde teşkilatlanmaya başladıktan bir süre sonra rejim karşıtları partiye sızmaya başlamıştı.
      • Fethi Bey rejimin ve devletin zarar göreceği endişesiyle partiyi kendi isteği ile kapatmıştır. (18 Aralık 1930)
        • Yorum: Böylece çok partili hayata geçişin ikinci denemesi de başarısız olmuştur.

Bilgi Noktası:

Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasından sonra rejim karşıları bu olayı da fırsat bilerek bir ayaklanma başlatmıştı. Ayaklanmayı başlatanları durdurmak için müdahale eden Asteğmen Kubilay isyancılar tarafından şehit edilmişti. Ayaklanma kısa sürede bastırılmış ve isyancılar cezalandırılmıştır.

    • Yorum: Menemen Olayı olarak bilinen bu gelişme rejim karşıtı olarak çıkarılan ikinci ayaklanmadır.

https://bilgininkalesi.com/t-c-inkilap-tarihi-ve-ataturkculuk-dersi-kavram-haritalari/

https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/05-nese-yesilcayir-1.pdf

 

 

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir