ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
- Türk dış politikası “Yurtta barış, Dünyada barış” ilkesini merkeze alarak oluşturulmuştur. Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası Ders Notu
- Ancak, tam bağımsızlığa aykırı olan (ters düşen) bir adımın da atılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir.
DİKKAT EDELİM:
Atatürk tarafından temeli atılan Türk dış politikası her zaman komşu ülkeler başta olmak üzere tüm devletler ile dostluk ilişkileri kurmayı, hiçbir devletten bir karış dahi toprak istememeyi ve hiçbir devlete bir karış toprak vermemeyi temel hedef alarak belirlemiştir.
YORUM:
- Dış politikada barışçı olunduğunu gösterir.
- Türkiye’nin yayılmacı bir politika izlemediğini kanıtlar.
- Aynı zamanda toprak bütünlüğünü korumayı hedeflediğini gösterir.
Türk Dış Politikasının Temel Esasları
- Tam bağımsızlık,
- Karşılıklılık (mütekabiliyet)
- Eşitlik,
- Akılcılık,
- Gerçekçilik,
- Kamuoyunu dikkate almak, (toplumun istekleri dikkate alınır)
- Barışçılık,
- Millî menfaatler (Çıkarlarımız)
Türk Dış Politikasındaki Gelişmeler
1. Yabancı Okullar Sorunu
Nedir?
- Osmanlı Devleti döneminde kurulmuş olan yabancı okullar uyguladıkları öğretim programlarıyla ve bazı devletlerin kışkırtmaları sonucu Türk düşmanlığı yapmaya başlamışlardı.
- Yabancı okullar mensup oldukları dini ve kültürü yaymak için faaliyetlerini daha arttırmıştı. Bunun sonucunda da ülkede farklı düşünce yapısında ve farklı hedefleri olan bireyler yetişmiştir.
- Böylece, ülkede kültür çatışmasının çıkmasına neden olmuşlardı.
Yabancı okulların bu faaliyetleri milli menfaatlerimize aykırı olduğu için acil olarak çözülmesi gereken bir sorun olarak ortaya çıkmıştır.
Nasıl Çözüldü?
- Lozan Barış Antlaşmasında Türkiye’deki yabancı okulların geleceği ile ilgili karar ve Türkiye’de faaliyetlerine devam edecekleri okulların uyması gereken kuralların Türkiye tarafından belirlenmesi kararı alınmıştır.
- Lozan Antlaşmasına göre yabancı okulların durumu Türkiye tarafından belirlenecektir.
Buna göre;
- Yabancı okulların müfredat programı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenecektir,
- Tarih, Türkçe ve Coğrafya dersleri Türk öğretmenler tarafından Türkçe olarak okutulacaktır,
- Yabancı okullar kayıtlarını Türkçe olarak tutacaktır,
- Yabancı okullarda en az bir idareci (yönetici) Türk olacaktır,
- Gerekli görüldüğü durumlarda yabancı okullar Milli Eğitim Bakanlığı müfettişlerince denetlenebilecektir.
NOT: Yabancı okulların durumu ile ilgili bazı devletlerden görüşme talebi gelse de bu sorunun;
- Bir iç sorun olması,
- Soruna yabancı devletlerin dahil olmasının tam bağımsızlığa aykırı olması
gibi nedenler ile diğer devletlerin görüşme talepleri reddedilmiştir.
NOT: Yabancı okullar konusunda ülkemize en çok Fransa sorun çıkarmıştır. Ancak yabancı okullar sorunu herhangi bir taviz verilmeden lehimize olacak şekilde çözülmüştür.
2. Musul Sorunu
Nedir?
- Lozan Barış Antlaşması görüşmelerinde Musul’un hangi devlete bağlanacağı hakkında görüşülmüş ancak tarafların taviz vermemesi sonucunda Musul sorunu Lozan’da çözüme kavuşmamıştı.
- Çözüm olarak Türkiye ile Irak (İngiliz Mandası) hükümetleri arasında 9 ay içinde başlayacak ikili görüşmeler ile Musul’un kime verileceğinin kararlaştırılması istenmiştir.
- 19 Mayıs 1924 tarihinde ikili görüşmeler başlamış ancak iki tarafında Lozan’daki görüşlerini sürmesi nedeniyle bu görüşmeler de sonuçsuz kalmıştır.
Devletlerin İstekleri:
Türkiye:
- Musul ve çevresinde Türkler çoğunluktadır,
- Musul Misak-ı Milli sınırları içindedir.
İngiltere:
İngilizler Musul ve çevresindeki engin petrol yataklarını bırakmak istememişlerdir.
Nasıl Çözüldü?
İstanbul’da toplanmış olan konferanstan da istediği sonucu alamayan İngiltere Türkiye’yi eğer isteklerini yumuşatmazsa askeri bir müdahale yapmakta tehdit etmişti.
- Türkiye ise bu tehdit karşısında İngiltere’ye eğer gerekirse bağımsızlığımızı ve sınır güvenliğimizi korumak için askeri bir harekat yapmaktan geri durmayacağı yönünde bir cevapla karşılık vermişti.
- Bu gelişme üzerine İngiltere geri adım atmak zorunda kalmıştı.
Türkiye ikili görüşmelerden bir sonuç alınamaması üzerine konuyu Milletler Cemiyeti’ne taşımıştı. Türkiye Milletler Cemiyeti’nden Lozan’ın ruhuna uygun olarak Musul’un Türkiye’ye verilmesi yoluyla sorunun çözülmesini istemişti.
- Ancak Milletler Cemiyeti bu konuda İngiliz yanlısı davranmış ve Musul’un Irak’a bırakılması gerektiği yönünde bir görüş bildirmiştir.
Not: Türkiye, Musul Sorununun çözümü için tüm diplomasi yollarını denemiş ancak bir sonuç alamamıştı. Bunun üzerine Türkiye Musul’u ana vatana katmak için askeri bir operasyon yapma kararı alarak orduyu hazırlamaya başlamıştı.
-
-
- İngiltere, Türkiye’nin Musul üzerine bir harekat yapmasını önlemek için Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde rejim karşıtı bir isyan olarak başlayan Şeyh Sait Ayaklanmasına destek vermiştir.
- Türkiye önceliği iç güvenliğe vererek orduyu ayaklanmayı bastırmakla görevlendirmişti.
-
Not: Türkiye hem ayaklanmadan hem de ekonomik sorunlardan dolayı zayıf düşmüş ve Musul’a askeri harekat yapamamıştı.
Bunun üzerine;
Türkiye ile İngiltere arasında imzalanan Ankara Antlaşması (5 Haziran 1926) ile Musul Sorunu çözüme kavuşturulmuştur.
Antlaşmaya göre;
a. Musul petrollerinden sağlanan vergi gelirlerinin % 10 hissesi 25 yıl süre ile Türkiye’ye bırakılacak.
b. Musul ve Kerkük İngiltere’nin mandasındaki, Irak Hükümeti’ne bırakılacak,
NOT:
a. Musul’dan elde edilecek 25 yıllık petrol geliri, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımının yol açtığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle İngiltere’den toplu olarak alınmıştır.
b. Türkiye – Irak Sınırı çizilmiştir.
3. Nüfus Mübadelesi (Etabli Sorunu)
Etabli: Yerleşik anlamında kullanılmaktadır.
-
- Lozan Antlaşması görüşmeleri ve sonrasında daha çok İstanbul’daki Rumlar için kullanılan bir kavramdır.
Mübadele: Değiş – tokuş, takas anlamlarında kullanılan bir kavramdır.
Sorun nasıl ortaya çıkmıştır?
Lozan Barış Antlaşması görüşmelerinde “İstanbul’da yaşayan Rumlar ile Batı Trakya’da yaşayan Türkler dışında, Anadolu’daki ve Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler karşılıklı olarak yer değiştirecektir.” kararı alınmıştı.
- Ancak Yunanistan’ın İstanbul’da daha fazla Rum nüfus bırakmak istemesi nüfus değişiminin çıkmaza girmesine neden olmuştu.
- Ne istemişlerdi; Yunanistan Hükûmeti, Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan önce gelenleri ve etabli (yerleşmiş) olmayanları da bu sayıya dâhil etmeye çalışıyordu.
*** Türkiye ile Yunanistan arasında tekrar başlayan görüşmeler sonucunda 10 Haziran 1930’da Nüfus Değişim Antlaşması İmzalanmıştır.
Antlaşmaya göre;
- Yerleşme ve doğum tarihine bakılmaksızın İstanbul, Gökçeada ve Bozcaada’da yaşayan Rumlar
göç etmeyecek, - Batı Trakya’da yaşayan Türkler yerlerinde kalacak,
- İstanbul dışında Türkiye’nin çeşitli yerlerinde yaşayan Rumlar ile Yunanistan’ın çeşitli yerlerinde yaşayan Türkler ise karşılıklı olarak yer değiştireceklerdir.
4. Dış Borçlar Sorunu
- Fransa ile yaşanmıştır,
- Lozan Barış Antlaşmasında dış borçlar konusunun borçlu ve alacaklı devlet arasında yapılacak olan antlaşma ile çözülmesi istenmiştir.
- 1928 yılında Paris’te yapılan antlaşma ile Osmanlı Devleti’nden kalan borçların ödenmesi konusu netleştirilmiştir.
Not: 1929 yılında tüm dünyada etkili olan ekonomik kriz Türk ekonomisini de olumsuz etkilemişti. Türkiye, Osmanlı Devleti’nden kalan borçları ödemekte zorlanınca Fransa ile Türkiye arasında yeni bir sözleşme imzalanmıştı (1933).
Sözleşmeye göre, kalan borçlar taksitlendirilmiş ve ülkemiz 1954 yılına kadar borçları ödemiştir.
Not: Dış borçlar konusunda en fazla sorun çıkaran devlet aynı zamanda en fazla alacağı olan Fransa olmuştur.
https://bilgininkalesi.com/kategori/siniflar/8-sinif/konu-ozetleri/