SAKARYA MEYDAN SAVAŞI (MUHAREBESİ) – 23 Ağustos – 12 Eylül 1921
Sakarya Meydan Muharebesi, Yunan ordusu ile Türk ordusu arasında Yunan kuvvetlerinin taarruzu ile başlamıştır.
Nedenleri:
- Sevr Barış Antlaşması’nı Türk halkına kabul ettirmek,
- Ankara’ya ulaşıp TBMM dağıtmak,
- Milli mücadeleye son verme isteği,
Savaş Yunan kuvvetlerinin saldırısıyla başlamıştır. Mustafa Kemal Paşa ve Genelkurmay Başkanı Fevzi (Çakmak)
Paşa Polatlı’ya gelerek Başkomutanlık karargâhını kurmuşlardı. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa şu emri vermişti; “Hatt-ı müdafaa yoktur, sath-ı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın her karış toprağı vatandaşın kanı ise ıslanmadıkça terk olunamaz.”
Not: Savaşın temel taktiği bir alan savaşı şeklindeydi.
Türk ordusunun başarılı taktiği sonucunda Yunan kuvvetlerinin saldırı gücü kırılmış ve Yunanlılar geri çekilmeye zorlanarak Sakarya Nehri’nin doğusu düşmandan tamamen temizlenmiştir.
Savaşın Sonuçları:
- İçerdeki Sonuçları:
- Mustafa Kemal Paşa’ya “Mareşallik” rütbesi ve “Gazilik” unvanı verilmiştir.
- Türk ordusu Yunanlıların taarruz gücünü kırmıştır. Yunan ordusunun geri çekilmesiyle taarruz (saldırı) sırası Türk ordusuna geçmiştir.
- Türk ordusunun 1681 II. Viyana bozgunundan itibaren devam eden Avrupa karşısındaki geri çekilişi son bulmuştur.
NOT: Sakarya Meydan Muharebesi’ne Subaylar Savaşı da denir. Çünkü bu savaşta çok sayıda subayımızı kaybetmiştik.
- Dışarıdaki Sonuçları:
- İtalyanlar Anadolu’daki işgal ettiği toprakları tamamen terk etmiştir.
- İtilaf Devletleri Türkiye ile Yunanistan arasında ateşkes yapılması teklifinde bulunmuşlardır.
- Yorum: İtilaf Devletleri Türk ordusunun askeri anlamda başarılı olduğunu kabul etmiştir.
- İngilizler bir süredir Yunanlılara verdiği askeri desteği geri çekmiştir.
- İngilizler Malta’daki esirlerin tamamını serbest bırakmıştır.
- Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) imzalanmıştır.
- Kars Antlaşması
- Türkiye
- Azerbaycan
- Gürcistan
- Ermenistan
- devletleri arasında imzalanmıştır.
- Kars Antlaşması
Maddeleri:
- Nahçivan, Azerbaycan’a bağlı özerk bir bölge olarak kabul edilmiştir.
- Taraflar arasında sağlık, güvenlik, ticaret ve gümrük konularında işbirliği yapılacaktır.
- İstanbul’un güvenliği sağlandığı takdirde Boğazlar ticarete açılacaktır,
- Batum ve çevresi, o bölgedeki Müslüman halkın kültürel ve dini hakları korunmak koşulu ile Gürcistan’a bırakılacaktır.
Bilgi: Söz konusu madde Sovyet Rusya ile imzalanan Moskova Antlaşması maddelerinde de vardı. Bu nedenle Kars Antlaşması Moskova antlaşmasının onaylanmasıdır da denilebilir.
- Daha öncesinden Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan’a verilen Kapitülasyonlar kaldırılacaktır.
- Antlaşma tarafları birbirlerine zorla bir antlaşma imzalatmayacaktır.
- Her devlet kendi ülkesinde yaşayan karşı (diğer) devletlerin halklarına iyi davranacak ve onların hakları gözetilecektir.
-
- Kars Antlaşmasının Önemi:
- Doğu sınırımız kesin şeklini almıştır,
- Doğu cephesi kapandığı için bu bölgedeki askerler batıya kaydırılmıştır,
- Kars Antlaşmasının Önemi:
- Fransızlar ile Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) imzalanarak, Fransızların Anadolu’dan çekilmesi gerçekleşmiştir.
- Maddeleri:
- İki taraf arasındaki silahlı mücadele sona erecektir.
- Fransızlar işgal ettiği Adana, Maraş, Urfa ve Antep’i tamamen boşaltacaktır,
- Hatay, Fransa mandasındaki Suriye’ye bırakılacak ancak burada dili Türkçe olan özel bir yönetim kurulacaktır.
-
- Yorum:
- Hatay’ın Suriye’ye (Fransa’ya) bırakılması Misak-ı Milli’den verilen ikinci tavizdir.
- Hatay’ın resmi dilinin Türkçe olarak kalmasının önemi o bölge halkının anavatandan kültürel bakımdan kopmasını engelleme isteğidir.
- Yorum:
4. Fransa’nın Suriye’den çekilmesi durumunda Hatay’ın geleceğine karar vermek adına halk oylamasına gidilebilecektir.
5. Savaşılan bölgelerde genel af ilan edilecek ve esirler karşılıklı olarak serbest bırakılacak
6. Süleyman Şah’ın türbesinin bulunduğu Caber Kalesi Türk toprağı sayılacak ve Türk askeri tarafından korunacaktır.
Ankara Antlaşması’nın Önemi
- TBMM’nin varlığını tanıyan ve Misak-ı Milli’yi kabul eden ilk İtilaf Devleti Fransa olmuştur,
- Suriye sınırımız Hatay hariç bugünkü halini almıştır.
- Güney cephesi kapanmıştır.
- İtilaf Devletleri arasındaki birlik dağılmıştı.
Birliğin dağılmasında, İtalya ve Fransa’nın Anadolu’dan çekilmesi etkili olmuştur. Böylece İngiltere yalnız kalmıştır.
İtilaf Devletlerinin Barış Teklifi
Mart 1922’de İtilaf Devletleri Türkiye ile Yunanistan arasındaki savaşı durdurup ateşkes ve barış görüşmeleri yapmak için Paris’te bir konferans düzenlemişlerdir. TBMM’ni temsilen Yusuf Tengirşenk (Dışişleri Bakanı) katılmıştır. Konferansta şu öneriler getirilmiştir;
- İtilaf Devletleri tarafından kurulacak olan bir komisyon Türk ordusunu denetleyecektir,
- Ateşkes Antlaşması 3 ay süreli olacak, ancak gerekirse süre uzatılabilecektir,
- İki taraf da savaş hazırlığı yapmayacak,
- Taraflar arasında tampon bölge oluşturulacaktır,
TBMM İtilaf Devletleri tarafından hazırlanan bu önerileri bağımsızlığımıza ters ve Yunanistan’ı koruduğu için kabul etmemiştir.
Sakarya Meydan Muharebesi
Sakarya Meydan Muharebesi
